CyberKnife
To CyberKnife είναι ένα σύστημα ρομποτικής ακτινοχειρουργικής, το οποίο χρησιμοποιείται παγκοσμίως για την αντιμετώπιση ογκολογικών και λειτουργικών παθήσεων του ανθρώπινου σώματος. Είναι ένα πρωτοποριακό σύστημα υπό την έννοια ότι συνδυάζει ρομποτική τεχνολογία και απεικονιστικά συστήματα για να καθοδηγήσει με χιλιοστομετρική (στερεοτακτική) ακρίβεια τη θεραπευτική δόση στη πάσχουσα περιοχή του ασθενούς προστατεύοντας ταυτόχρονα τα περιβάλλοντα όργανα.
Το σύστημα CyberKnife χρησιμοποιείται κλινικά από τις αρχές του 2000 όταν και πήρε έγκριση από τον οργανισμό FDA (Food and Drug Administration) των Η.Π.Α. για τη θεραπεία ογκολογικών και μη, παθήσεων του ανθρώπινου σώματος.
Η κλινική ΙΑΤΡΟΠΟΛΙΣ εγκατέστησε το σύστημα CyberKnife στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2006, πρωτοπορώντας την εποχή εκείνη δεδομένου ότι ήταν το 4ο σύστημα που εγκαταστάθηκε στην Ευρώπη. Έκτοτε, το σύστημα έχει υποστεί μια σειρά αναβαθμίσεων ώστε να μπορεί να εκτελεί βέλτιστα και με εξαιρετική ακρίβεια θεραπείες σε βλάβες του ανθρώπινου σώματος κατόπιν κλινικής ενδείξεως. Περισσότερα για το είδος των παθήσεων που αντιμετωπίζονται με το CyberKnife μπορείτε να βρείτε εδώ.
Το κέντρο ακτινοθεραπείας της κλινικής ΙΑΤΡΟΠΟΛΙΣ έχει τη μεγαλύτερη εμπειρία στη Ελλάδα στην εκτέλεση θεραπειών στερεοτακτικής ακτινοχειρουργικής, έχοντας προσφέρει θεραπεία σε περισσότερους από 7500 ασθενείς (Έλληνες πολίτες αλλά και πολίτες γειτονικών χωρών) με μια ποικιλία βλαβών η οποία παρουσιάζεται στο διάγραμμα :
Πως λειτουργεί το CyberKnife®;
Tο CyberKnife® είναι ένα σύστημα Στερεοτακτικής Ακτινοχειρουργικής που χρησιμοποιεί τη σύγχρονη τεχνολογία και έχει ως σκοπό να είναι το ακριβέστερο και πιο ευέλικτο εργαλείο που διαθέτη η μοντέρνα ακτινοθεραπευτική. Μετά τη τοποθέτηση του ασθενούς στο κρεβάτι του συστήματος και σε θέση θεραπείας, λαμβάνονται δύο ψηφιακές ακτινογραφίες με γωνία 90 μοιρών μεταξύ τους και το σύστημα βρίσκει τη στερεοτακτική θέση του στόχου που έχουμε προγραμματίσει να ακτινοβολήσουμε.
Μόλις χαρτογραφηθεί ακριβώς η θέση του στόχου και γίνει αποδεκτή από τους υπεύθυνους ιατρούς, ο ρομποτικός βραχίονας κινείται και μαζί του και ο Γραμμικός Επιταχυντής, λαμβάνοντας θέση ακτινοβολήσεως όπως έχει καθορίσει το εκπονηθέν σχέδιο θεραπείας. Μια νέα ψηφιακή λήψη επιβεβαιώνει, ότι δεν υπήρξε μετακίνηση του στόχου ούτε χιλιοστό και τότε δίνεται η πρώτη δέσμη από το Γραμμικό Επιταχυντή. Η δεύτερη, τρίτη κλπ. δέσμες δίνονται από διάφορες γωνίες στο χώρο, με ανάλογες μετακινήσεις του ρομποτικού βραχίονα.
Πριν από κάθε δέσμη ακτινοβόλησης το σύστημα επιβεβαιώνει τη σωστή θέση ασθενούς και στόχου. Αν συμβεί κάποια μετακίνηση, αυτόματα γίνονται διορθώσεις ώστε να συνεχίσει την επικέντρωση της θεραπείας στο στόχο, όπως στο προσχεδιασμένο πλάνο. Το σύστημα είναι σε θέση να αντισταθμίσει τη μετακίνηση του ασθενή και του στόχου χρησιμοποιώντας ακτινογραφικές εικόνες σε πραγματικό χρόνο, που συσχετίζονται με τις ακτινογραφικές εικόνες του σχεδιασμού θεραπείας, για να καθορίζει τη θέση ασθενών και όγκων επανειλημμένα σε όλη τη διαδικασία θεραπείας.
Τελικά, δίδεται μια υψηλή δόση ακτινοβολίας με ακρίβεια συγκρίσιμη και ανώτερη με άλλες βασισμένες σε πλαίσιο ακινητοποίησης συσκευές ακτινοχειρουργικής, προφυλάσσοντας συγχρόνως τον γύρο φυσιολογικό ιστό. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ότι δεν περιορίζεται σε ισοκεντρική θεραπεία, αλλά οι πολλές και από διάφορες κατευθύνσεις δέσμες του μπορούν να καλύψουν οποιοδήποτε σχήμα στόχου – όγκου όσο παράξενο και ακανόνιστο κι αν είναι, κάνει το CyberKnife® να μπορεί να αντιμετωπίσει όγκους ή άλλες παθολογικές εστίες που άλλα συστήματα ακτινοχειρουργικής δεν θα μπορούσαν.
Ποιες παθήσεις αντιμετωπίζονται με το CyberKnife®;
Παθήσεις στον εγκέφαλο
• Μηνιγγιώματα (link)
• Ακουστικά νευρινώματα (link)
• Αδενώματα υπόφυσης (link)
• Εγκεφαλικές μεταστάσεις (link)
• Υποτροπές πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου (link)
• Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες (link)
• Λειτουργικές παθήσεις (νευραλγία τριδύμου, τρόμος, κτλ.) (link)
Παθήσεις στη σπονδυλικής στήλης
• Οστικές μεταστάσεις (link)
• Ενδο-καναλικές μεταστάσεις (link)
• Νευρινώματα σπονδυλικής στήλης (link)
• Μηνιγγιώματα σπονδυλικής στήλης (link)
• Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες (link)
Παθήσεις του πνεύμονα
• Πρωτοπαθείς όγκοι πνεύμονα (link)
• Πνευμονικές μεταστάσεις (link)
Παθήσεις του ήπατος
• Ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (link)
• Χολαγγειοκαρκίνωμα (link)
• Ηπατικές μεταστάσεις (link)
Παθήσεις του παγκρέατος
• Καρκίνος παγκρέατος (link)
Παθήσεις του νεφρού και των επινεφριδίων
• Πρωτοπαθείς όγκοι νεφρού (link)
• Επινεφριδιακές μεταστάσεις (link)
Παθήσεις του προστάτη αδένα
• Αδενοκαρκίνωμα προστάτη (link)
• Υποτροπές καρκίνου στον προστάτη μετά από κλασσική ακτινοθεραπεία ή χειρουργική εξαίρεση (link)
Πόσο ακριβές είναι το CyberKnife®;
Η ακρίβεια της θεραπείας είναι καθοριστικός παράγων και πιθανώς το σημαντικότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα της ακτινοχειρουργικής. Η μέθοδος επικέντρωσης που χρησιμοποιεί το CyberKnife® αντιπροσωπεύει μια μοναδική πρόοδο, πολύ πέρα από τα παλαιότερα συστήματα ακτινοχειρουργικής που βασιζόντουσαν στο πλαίσιο που ήταν βιδωμένο στο κρανίο του ασθενούς ή το πλαίσιο που εξαρτιόταν από το στοματικό αποτύπωμα της άνω γνάθου.Τώρα με τη χρησιμοποίηση των ψηφιακών ακτινογραφικών εικόνων της περιοχής θεραπείας με τα ανατομικά χαρακτηριστικά της ή των εμφυτευμένων δεικτών για την εντόπιση τη θέσης ενός στόχου, το CyberKnife® εξαλείφει την ανάγκη για ένα στερεοτακτικό πλαίσιο. Αν και χωρίς πλαίσιο (επομένως μη επεμβατική), η ακρίβεια του CyberKnife® είναι συγκρίσιμη και ανώτερη από τα βασισμένα σε πλαίσιο ακινητοποίησης συστήματα. (ακρίβεια της τάξης του 0,2 – 0,5 χιλιοστά).
Πως είναι το CyberKnife®
Το CyberKnife® αποτελείται από 6 βασικά μέρη – συστήματα τα οποία συνεργαζόμενα μεταξύ τους εκτελούν μία άριστη και ακριβέστατη Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική θεραπεία. Αυτά είναι:
Ένας μικρών διαστάσεων και ειδικών προδιαγραφών γραμμικός επιταχυντής 6 MV με ρυθμό δόσεως 600 MU/min (Monitor Units per minute).
Ένας ρομποτικός βραχίονας με δυνατότητα κινήσεων σε έξι άξονες (6 βαθμοί ελευθερίας), ώστε να είναι δυνατή οποιαδήποτε κατεύθυνση της δέσμης των ακτίνων στο χώρο. Ο βραχίονας αυτός κατευθύνεται και ελέγχεται από έναν ισχυρό ηλεκτρονικό υπολογιστή ο οποίος δεν επιτρέπει σφάλμα αποκλίσεως μεγαλύτερο των 0,2 χιλιοστών.
- Σύστημα ψηφιακής ακτινογραφίας (image – guided) το οποίο καθοδηγεί το ρομπότ άρα και τη δέσμη- για την παρακολούθηση της κίνησης του ασθενούς άρα και του στόχου (όγκου ή άλλης παθολογικής εστίας) για να γίνει αυτόματα η ανάλογη διόρθωση των παραμέτρων (Dynamic Tracking και Synchrony)
- Ειδικά σχεδιασμένο τραπέζι θεραπείας.
- Σύστημα σχεδιασμού θεραπείας με σύγχρονους και ισχυρούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά και εξελιγμένο λογισμικό με πολλές και μεγάλες δυνατότητες (forward και inverse πλάνο θεραπείας, single, multi-, iso & non isocentric treatment)
- Το ειδικό σύστημα 'Synchrony' που αποτελείται από συσκευές και λογισμικό και χρησιμοποιείται για θεραπείες σε όργανα που μετακινούνται κατά την αναπνευστική λειτουργία (πνεύμονας, ήπαρ, πάγκρεας, κτλ).
Τι είναι η τεχνική «Synchrony»;
Αντίθετα από τις βλάβες του εγκεφάλου και της σπονδυλικής στήλης, οι στόχοι-όγκοι στα υπόλοιπα όργανα του σώματος και ειδικά κοντά ή μέσα στον πνεύμονα κινούνται με την αναπνοή. Για να μειωθεί η ακτινοβόληση του περιβάλλοντα υγιούς ιστού σε ένα κινούμενο με την αναπνοή στόχο-όγκο, πρέπει να ελαχιστοποιήσουμε τις κινήσεις άρα τις αναπνοές. Ένας τρόπος είναι ο ασθενής να κρατάει την αναπνοή του όταν ακτινοβολείται. Όμως, το κράτημα της αναπνοής μπορεί να είναι δύσκολο αν όχι αδύνατο σε μερικούς ασθενείς.
Η αναπνευστική κίνηση απαιτεί κατά το σχεδιασμό θεραπείας μεγαλύτερα περιθώρια ασφαλείας γύρω από τον όγκο, άρα γειτνιάζοντες φυσιολογικοί ιστοί θα λάβουν μεγάλη δόση ακτινοβολίας, άρα θα έχουμε μεγαλύτερη τοξικότητα, άρα και περισσότερες επιπλοκές. Επίσης παρατείνεται και ο συνολικός χρόνος θεραπείας.
Το σύστημα και η τεχνική 'Synchrony' είναι μια τεχνολογία που λειτουργεί μαζί με το CyberKnife® και κάνει πραγματικότητα τη δυναμική ακτινοχειρουργική. Δίνει τη δυνατότητα, ένας όγκος ή άλλος στόχος, να ακτινοβολείται ενώ κινείται λόγω αναπνοής. Το πλεονέκτημα του συστήματος 'Synchrony' είναι ότι ο ασθενής μπορεί να αναπνέει κανονικά σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας, ενώ το ρομπότ αντισταθμίζει ενεργά την κίνηση αναπνοής κατά τη διάρκεια της ακτινοβολίας.
Το σύστημα 'Synchrony' καταγράφει τις αναπνευστικές κινήσεις του στήθους του ασθενή. Συνδυάζει πληροφορίες που συλλέγει από διαδοχικές ψηφιακές εικόνες ακτίνων X, από ειδικούς αισθητήρες στο θώρακα και από μικροσκοπικούς δείκτες αναφοράς (fiducials – markers), που εμφυτεύονται κοντά στον στόχο-όγκο, δίνοντας εντολές στο ρομπότ του CyberKnife® να ακολουθήσει ακριβώς τον κινούμενο όγκο την ώρα που γίνεται η ακτινοθεραπεία. Αυτό επιτρέπει την εξαιρετικά ακριβή ακτινοβόληση κατά τη διάρκεια της αναπνοής. Η θεραπεία γίνεται πιο άνετη για τους ασθενείς και σημαντικά γρηγορότερη.
Η ακρίβεια του CyberKnife® με 'Synchrony', η οποία είναι η μόνη συσκευή ακτινοθεραπείας που χρησιμοποιεί αυτόν τον τρόπο επικέντρωσης στον όγκο, είναι ικανή να μειώνει σημαντικά την έκθεση του φυσιολογικού περιβάλλοντα ιστού στην ακτινοβολία, άρα να μειώσει την τοξικότητα και τις παρενέργειες.
Το σύστημα 'Synchrony' χρησιμοποιείται από κοινού με το CyberKnife® για να θεραπεύσει τους ασθενείς με όγκους και παθολογικές εστίες στις περιοχές του σώματος όπως ο πνεύμονας, το ήπαρ, το νεφρό, το επινεφρίδιο και το πάγκρεας.
Σε τι διαφέρει η «Στερεοτακτική» από την «Κλασική»;
Υπάρχουν κάποιες διαφορές που μπορούν να χαρακτηριστούν μεγάλες ή μικρές.
Επιλογή και διαστάσεις στόχου
Στην κλασσική Ακτινοθεραπεία υπάρχουν ελάχιστες αλλά όχι μέγιστες διαστάσεις στόχων που μπορούμε να ακτινοβολήσουμε. Έτσι μπορούμε να υποβάλουμε σε θεραπεία στόχους που είναι συνήθως μεγαλύτεροι των 4-5 εκατοστών και να φτάσουμε μέχρι όλο το σώμα του ανθρώπου. Στη στερεοτακτική ακτινοχειρουργική δεν υπάρχουν ελάχιστες, όμως υπάρχουν μέγιστες διαστάσεις στόχου που μπορούμε να ακτινοβολήσουμε. Η ελάχιστη διάσταση στόχου είναι περίπου 2-3 χιλιοστά, ενώ η μέγιστη περίπου 4-5 εκατοστά.
Με το CyberKnife® έχουμε τη δυνατότητα να κινηθούμε με πιο μεγάλη ευελιξία από ελάχιστο στόχο ενός (1) χιλιοστού (η ακρίβεια του ρομπότ είναι ± < 0,5 mm) έως πολλά εκατοστά. Εξαρτάται από το είδος του προβλήματος που πρέπει να θεραπεύσουμε αλλά και τη θέση του στο σώμα.
Συνολική Χρονική Διάρκεια θεραπείας
Η κλασσική Ακτινοθεραπεία εφαρμόζεται σε «συνεδρίες» που γίνονται μία (σπάνια δύο ή τρεις φορές) την ημέρα για ένα σύνολο από δέκα έως και σαράντα ημέρες. Στο χρόνο αυτό πρέπει να προστεθεί η προετοιμασία και μελέτη του ασθενούς που απαιτούν ακόμα 2 – 3 ημέρες.
Η στερεοτακτική ακτινοχειρουργική χορηγείται σε μία ή δύο ή περισσότερες συνεδρίες σε αντίστοιχες ημέρες. Η προετοιμασία και μελέτη του ασθενούς γίνονται είτε την ίδια μέρα, είτε κάποια προηγούμενη της θεραπείας για τη λήψη αξονικής & μαγνητικής τομογραφίας.
Με το CyberKnife® γίνεται συνήθως μία έως το πολύ πέντε συνεδρίες σε αντίστοιχες και διαδοχικές ημέρες. Η προετοιμασία του ασθενούς γίνεται κάποια προηγούμενη της θεραπείας ημέρα και κατά τη μελέτη του περιστατικού (που διαρκεί από μία έως μερικές ημέρες) ο ασθενής παραμένει σπίτι του.
Τοξικότητα – επιβάρυνση φυσιολογικών ιστών
Επειδή το μέγεθος των πεδίων ακτινοβολίας στην κλασσική Ακτινοθεραπεία είναι μεγάλο (από μερικά έως πολλά εκατοστά), αναγκαστικά υπάρχει επιβάρυνση και μεγάλου ποσού φυσιολογικών κυττάρων, ιστών και οργάνων που βρίσκονται κοντά στον ακτινοβολούμενο στόχο. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κάποια τοξικότητα που είναι από μικρή έως σημαντική.
Στη στερεοτακτική ακτινοχειρουργική επειδή ο στόχος είναι μικρός και η ακρίβεια – επικέντρωση της θεραπείας μεγάλη, η επιβάρυνση των γειτονικών φυσιολογικών κυττάρων και ιστών είναι ελάχιστη έως μηδενική, άρα ουσιαστικά δεν υπάρχει τοξικότητα.
Στη θεραπεία με το CyberKnife® έχουμε την ιδανική λύση στο θέμα της τοξικότητας. Όταν ακτινοβολούμε ένα μικρό στόχο, δεν υπάρχει τοξικότητα λόγω ελάχιστης επιβάρυνσης των γειτονικών κυττάρων και ιστών.
Αλλά ακόμα και όταν ακτινοβολούμε μεγάλο στόχο (αρκετών εκατοστών) η ακρίβεια ακτινοβολήσεως είναι τέτοια που έχουμε την ελάχιστη δυνατή διασπορά ακτινοβολίας στους γειτονικούς με το πρόβλημα ιστούς, άρα και την ελάχιστη δυνατή τοξικότητα.
